به گزارش تسنیم ، نیمه آذر ماه بود که لایحه بودجه 841 هزار میلیارد تومانی دولت برای سال 1400 به مجلس شورای اسلامی ارائه شد. این لایحه از همان روز اول با انتقادهای فراوان همراه شد و بسیاری گمان می‌کردند با توجه به رویکردهای اصلاحی در مجلس یازدهم، کلیات لایحه دولت در کمیسیون تلفیق رد خواهد شد اما این آغاز ماجرا بود و بعد از انتشار تأکیدات بودجه‌ای رهبر انقلاب درخصوص لزوم تسویه بدهی دولت به صندوق توسعه ملی و کاهش برداشت از این صندوق، رئیس جمهور نامه‌ای به رئیس مجلس ارسال کرد و ضمن این نامه مشخص شد اولین تغییر در بودجه برای اعمال برخی اصلاحات کلید خورد و با اصلاحات مربوط به بند ه تبصره 4 لایحه سقف بودجه به 894 هزار میلیارد تومان افزایش یافت.
دقیقاً در همان روز از کمیسیون تلفیق بودجه خبر رسید که کلیات لایحه دولت تأیید شده است، بعد از این خبر موج جدید انتقادها از برخی اعضای کمیسیون تلفیق، توسط دیگر نمایندگان آغاز شد اما در نهایت جلسات کمیسیون تلفیق آغاز شد و اعمال تغییرات در لایحه دولت با اظهارنظر الیاس نادران رئیس کمیسیون تلفیق در خصوص تهیه یک بودجه دوسقفی ادامه یافت.
در همین خصوص احمد امیرآبادی فراهانی عضو کمیسیون تلفیق لایحه بودجه 1400، با اشاره به مصوبات اخیر این کمیسیون گفت: علی‌رغم اینکه دولت در لایحه بودجه سال آینده میزان فروش روزانه نفت را 2.3 میلیون بشکه پیش‌بینی کرده بود، اما نمایندگان در این نشست بعد از بحث و بررسی با فروش مقدار 1میلیون و پانصد هزار بشکه نفت در روز موافقت کردند.
وی تصریح کرد: همچنین طبق تصمیم کمیسیون تلفیق لایحه بودجه 1400 ارز در سال آینده تک‌نرخی می‌شود و بر اساس مصوبه این کمیسیون نرخ ارز در بودجه سال آینده که در زمان حاضر براساس سامانه نیما حدود 26 هزار تومان است به 17 هزار و پانصد هزار تومان کاهش می‌یابد.
* جزئیات 3 سناریوی تلفیق برای بودجه 1400 بر اساس دلار 17500تومانی
ماجرای نرخ دلار 17500تومانی از چند روز قبل در برخی محافل مشورتی مطرح شده بود اما این پیشنهاد به‌قدری دور از ذهن بود که بعید به‌نظر می‌رسید به این زودی‌ها در کمیسیون تلفیق جدی شود.
بر اساس اخباری که از کمیسیون تلفیق به گوش میرسد، سه سناریو و پیشنهاد اصلی در کمیسیون تلفیق مطرح است که احتمالاً یکی از همین سناریوها در تلفیق تصویب شود.
فصل مشترک این 3 سناریو، افزایش نرخ ارز محاسباتی بودجه به 17500 تومان بر مبنای تک‌نرخی شدن ارز و احتمالاً حذف ارز 4200تومانی، افزایش درآمدهای نفتی بودجه از 200هزار میلیارد تومان پیشنهادی دولت به حدود 280هزار میلیارد تومان، دوسقفی شدن بودجه بر اساس نیمه اول و دوم سال، افزایش درآمد مالیاتی از 60هزار تا 250هزار میلیارد تومان و افزایش سقف بودجه عمومی دولت به بالای 1000 هزار میلیارد تومان است.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشیم اینکه در صورت تثبیت و تصویب نهایی نرخ محاسباتی دلار 17500تومانی (در مجلس و شورای نگهبان) عملاً شاهد افزایش 300درصدی نرخ ارز دولتی که هم‌اکنون 4200 تومان است، خواهیم بود و نرخ ارز محاسباتی 11500تومانی که دولت پیشنهاد کرده بود، با رشد 52درصدی مواجه می‌شود.
* چرا دلار 17500تومانی تورم را تشدید می‌کند؟
هرچند با وجود برخی مشکلات، جوسازیهای جدی در یکی دو سال اخیر حول‌وحوش ارز ترجیحی ایجاد شده است، اما این افزایش ناگهانی در ارز وارداتی اقلامی مثل ذرت و کنجاله به‌عنوان خوراک دام و طیور، جدای از آثار تورمی به‌طور حتم تبعات جدی در تأمین معیشت حداقلی بسیاری از اقشار مردم ایجاد خواهد کرد.
این در حالی است که افزایش مبنای محاسباتی ارز به 17500 تومان از آن جهت که "بانک مرکزی دلارهای نفتی را در دسترس خود ندارد و باید برای پرداخت بودجه نفتی، معادل آن ریال جدید خلق کند و در اختیار دولت قرار دهد که باعث افزایش پایه پولی می شود"، خود باعث رشد بیشتر پایه پولی و نقدینگی و تورم بیشتر خواهد شد.
ضمن اینکه با مبنا قرار گرفتن عدد 17500 تومان برای ارز در بودجه، نه تنها میزان درآمد نفتی در بودجه کاهش نمی یابد بلکه شاهد رشد حداقل 80 هزار میلیارد تومانی درامد نفت در بودجه خواهیم بود که به نظر می رسد با بحث اصلاح ساختار بودجه خیلی همخوانی ندارد.
حسینعلی حاجی دلیگانی ، در خصوص مخاطرات این تصمیم کمیسیون تلفیق گفت: تفکر غالب در کمیسیون این است که رانتهای موجود در مسیر واردات کالاهای اساسی حذف و یارانه مربوطه در اختیار مردم قرار گیرد.
وی در پاسخ به این سوال که خود شما از منتقدان نحوه توزیع و پرداخت یارانه ها (نقدی، معیشتی و...) بودید و در بازدید میدانی رئیس مجلس از بخشهای جنوبی تهران هم مشخص شد وضعیت پرداخت یارانه ها (بخصوص یارانه جدید و یارانه بنزینی) به اقشار محروم بسیار فاجعه امیز است، گفت: به هر حال بانکهای اطلاعاتی در وزارت رفاه وجود دارد و این چالشها از عدم کارکرد صحیح دولت نشات گرفته است.
همانطور که اشاره شد شواهد نشان می دهد سر منشا این پیشنهادها به جلسه اخیر کمیسیون باز نمی‌گردد و از چند روز قبل در محافل کارشناسی کلیات پیشنهادات مذکور از جمله تک نرخی شدن ارز در نرخ 17500 تومان، مطرح شده بود.
با توجه به جدی شدن موضوع افزایش نرخ ارز (هنوز مرحله تایید در صحن علنی و مجلس شورای نگهبان باقی مانده ) در ادامه سایر مفاد مجموعه پیشنهادهای بودجه ای اخیر که در همان مخافل کارشناسی مطرح شده و احتمال دارد در کمیسیون تلفیق نیز طرح گردد، مرور خواهیم کرد.
* سناریو اول/ افزایش منابع نفتی و مالیاتی بدون کاهش هزینه های جاری
1-به عنوان یکی از سناریوهای تصویب بودجه در کمیسیون تلفیق تاکید شده است، بدون کاهش هزینه‌های جاری، درآمدهای مالیاتی با 100 درصد رشد، حدود 250 هزار میلیارد تومان افزایش و به حدود 500 هزار میلیارد تومان، تغییر کند.
2-در سناریوهای دو سقفی، درآمد نفت نیز مجموعا 80 هزار میلیارد تومان نسبت به رقم پیشنهادی 200 هزار میلیارد تومانی دولت افزایش می یابد، در قسمت واگذاری داراییهای مالی یک کاهش جزئی لحاظ شده و در مجموع سقف منابع بودجه به بیش از 1150 هزار میلیارد تومان خواهد رسید.
این در حالی است که سقف بودجه پیشنهادی در لایحه دولت 894 هزار میلیارد تومان بوده است.
3-در قسمت مصارف نیز 160 هزار میلیارد تومان در قسمت اصلاحات صندوق توسعه ملی لحاظ شده و به صورت مشخص بیش از 150 هزار میلیارد تومان نیز بودجه عمرانی جدید تعریف خواهد شد.
نکته جالب توجه اینکه در سناریو اول به هیچ عنوان به مساله انتشار اوراق و فروش 95 هزار میلیارد تومان سهام با توجه به وضعیت نامطلوب و بی ثبات بازار سرمایه توجه نشده است. در واقع وقتی عرضه های اخیر وزارت اقتصاد و وزارت نفت در بازار سهام بدون مشتری مانده تا جایی که سهام دولت به صورت رد دیون به بانکها واگذار شده، چه طور می‌توان انتظار داشت که همین روند فروش گسترده سهام در سال آتی نیز (حتی به صورت حداقلی) پیاده شود؟
پیگیریها از برخی نمایندگان عضو کمیسیون تلفی نیز تایید می کند که هیچ بحث جدی درخصوص اوراق و سهام وجود ندارد و تغییرات اساسی پیرامون نرخ ارز ، فروش نفت و درآمدهای مالیاتی است.
* سناریو دوم/ کاهش 100 هزار میلیارد تومانی هزینه‌ها
در سناریو دوم نیز تاکید شده، بودجه دو سقفی خواهد بود، نرخ ارز 17500 تومان لحاظ شود اما در نهایت 100 هزار میلیارد تومان از هزینه های سناریو اول کاهش یابد.
1-بر این اساس، درآمدهای مالیاتی 100 هزار میلیارد تومان رشد خواهد کرد و به 325 هزار میلیارد تومان خواهد رسید. درآمدهای گمرکی ناشی از تغییر نرخ محاسباتی از 23 هزار میلیارد تومان (با 40 هزار میلیارد تومان افزایش) به 63 هزار میلیارد تومان رشد خواهد کرد.
2-در حوزه درآمدهای نفتی و اگذاری داراییهای سرمایه ای افزایش منابع 103 هزار میلیاردی پیش بینی شده و در نتیجه جمع منابع عمومی بیش از 200 هزار میلیارد تومان افزایش و بالغ بر 1000 هزار میلیارد تومان خواهد شد.
3-در سمت مصارف نیز هزینه‌ها به صورت سر جمع حدود 60 هزار میلیارد تومان رشد خواهد کرد (اما در مجموع سرفصلهای جبران خدمات کارکنان دولت و رفاه اجتماعی و خرید کالا خدمات حدود 100 هزار میلیارد کاهش یافته) هرچند اصلاحات تبصره 4 و مصارف جدید معیشت و مصارف جدید سلامت اعمال خواهد شد.
4-در نهایت با افزایش 150 هزار میلیارد تومانی بودجه عمرانی سر جمع مصارف به بیش از 1000 میلیارد تومان خواهد رسید.
* سناریوی سوم/کاستن از شدت افزایش مالیات و ادامه اوراق فروشی!
البته در سناریو نهایی نیز افزایش مالیاتها محدود به 60 هزار میلیارد تومان خواهد بود اما با افزایش 40 هزار میلیارد تومانی درآمدهای گمرکی و درآمدهای ناشی از مالکیت دولت در نهایت، سرفصل درآمدها 120 هزار میلیارد تومان رشد خواهد کرد.
در این سناریو نیز با افزایش 20 هزار میلیارد تومان فروش اوراق، در نهایت سقف منابع همان عدد سناریو قبل یعنی حدود 1050 هزار میلیارد تومان خواهد بود.
گفتنی است، بن و پایه اصلی پیشنهادات اصلاحی مطرح شده در کمیسیون تلفیق بودجه مبتنی بر حذف رانت است، چراکه در این نگاه ریشه اصلی مشکلات اقتصادی بحث وابستگی به نفت و رانت خواری است. بر همین مبنا بر حذف ارز دولتی تاکید و به سمت تک نرخی شدن ارز در قیمتی مثل 17500 مصوباتی حرکت شده است. ولی به هر حال به نظر میرسد در شرایطی که کشور بیش از هر زمان دیگری به آرامش در فضای اقتصادی نیاز دارد، این تصمیمات منجر به تهییج فضا و آماده شده فعالان اقتصادی برای مواجهه با نرخهای بالاتر ارز شود.
گفتنی است، همین فرمول در خصوص خودرو نیز اخیرا پیاده شد و نتیجه واضح آن افزایش غیر منتظره قیمت خودروهای داخلی بعد از رشد چشم گیر چند ماه پیش و توقف چند هفته اخیر بود.
به هر حال با توجه به اینکه نرخ محاسباتی ارز ذکر شده در بسته پیشنهادی (نرخ 17500 تومان) و درآمد 40 هزار میلیاردی از محل افزایش نرخ محاسباتی حقوق و عوارض گمرکی در کمیسیون تلفیق تایید و تصویب شده، هیچ بعید نیست که در روزهای آتی سایر نکات مطرح شده در این گزارش از جمله سه سناریو برای مالیاتها و مصارف بودجه نیز در کمیسیون تلفیق یک به یک پیاده شود.
در خصوص سناریوهای افزایش درآمدهای مالیاتی، با مطرح شدن اعدادی مثل رشد 60، 100 و در نهایت 250 هزار میلیارد تومانی به نظر میرسد تاکید اصلی برای تحقق این اعداد جدید روی بحث حذف معافیتهای مالیاتی و تعریف پایه های جدید باشد.
باید دقت کرد که این مساله موانع و چالشهای خاص خود را به همراه دارد. بر اساس بودجه سال جاری قرار بود مالیات مشخصی از املاک و خودروهای لوکس وصول شود اما هنوز آیین نامه های آنها نیز تدوین نشده و احتمالا چنین درآمدی اصلا وصول نشود. اما در خصوص پیشنهادهایی در خصوص حذف معافیتها یا افزایش مالیات ارزش افزوده و .. مشخص نیست در این سناریوها پیوستهای مشخص فرهنگی، امنیتی، اجتماعی و ... لحاظ شده است یا خیر.
