رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده رشد نقدینگی در پنج ماهه سال‌جاری نسبت به پایان سال ۹۸، در حدود ۱۲درصد و رشد پایه پولی حدود چهار درصد رشد داشته است. آنطور که علی دینی ترکمانی، تحلیلگر اقتصادی، می‌گوید به دنبال این آمار و ارقام باید در انتظار تورم بالای ۳۰ درصد و احتمالا افزایش قیمت دلار باشیم.
به تازگی گزارش خلاصه تحولات نقدینگی توسط رئیس کل بانک مرکزی ارائه شده است. همتی اعلام کرده رشد نقدینگی در پنج ماهه سال‌جاری نسبت به پایان سال 98، در حدود 12 درصد است.با توجه به این که اسفندماه سال 98 نقدینگی کشور به دو هزار و 472 هزار میلیارد تومان رسیده بود، با در نظر گرفتن گفته همتی، رقم نقدینگی اکنون حدود دو هزار و 768 هزار میلیارد تومان است.اگرچه همتی تاکید کرده که با توجه به تحولات سال جاری از جمله تأمین منابع مالی مبارزه با آثار اقتصادی کرونا، رقم نقدینگی فعلی رقم مناسبی است، اما باید در نظر داشت که اگر نرخ رشد پنج ماهه ۱۲ درصد باشد و فرض کنیم که در هفت ماه آینده نیز با همین روند رشد داشته باشیم، نرخ رشد نقدینگی امسال حدود ۲۹ درصد می‌شود.با این که 29 درصد از رشد 31.3 درصدی سال گذشته قدری کمتر است اما این مقدار همچنان بیشتر از میانگین سالانه بلندمدت است. با وجود این ظاهرا مواد لازم برای افزایش تورم و بر باد رفتن رویای بانک مرکزی آماده شده است.آنچه نگرانی درباره این ارقام را بیشتر می‌کند این است که رشد بی‌سابقه نقدینگی و پول درست در زمانی رخ داده که نرخ رشد اقتصادی منفی و تولید در شرایط رکود است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد کنترل تورم تا سقف 22 درصد که بانک‌مرکزی مدت‌هاست وعده‌اش را می‌دهد، برای همتی یک رویای دست نیافتنی باقی خواهد ماند.
باز هم تورم بالای 30 درصد!
علی دینی‌ترکمانی، تحلیلگر مسائل اقتصادی، معتقد است برخلاف ادعای همتی، با توجه به این که متوسط رشد سالیانه نقدینگی ۲۵ درصدی بوده است (در برخی سال‌ها بیشتر و برخی سال‌ها کمتر) رشد 29 درصدی احتمالی برای نقدینگی سال 99 اصلا مناسب نیست.از نگاه او رشد نقدینگی در شرایطی که طرف عرضه اقتصاد افت دارد و ظرفیت‌های تولیدی خالی وجود دارد، از طرفی نرخ رشد اقتصادی طی سال‌های ۹۷ و ۹۸ منفی بوده و امسال نیز احتمالا منفی خواهد بود، نتیجه‌ای جز بکار افتادن سازوکار تورمی نقدینگی بر بستر انباشت و تولید بسیار ضعیف ندارد. بنابراین، امسال هم باید همچنان در انتظار تورم بالای ۳۰ درصد باشیم.
تکرار ماجرای کسری بودجه و رشد پایه پولی
رئیس کل بانک مرکزی در جلسه شورای پول و اعتبار ضمن ارائه گزارش تحولات نقدینگی خبر داده که پایه پولی در پنج ماهه سال‌جاری، نسبت به پایان سال 98، حدوداً چهار درصد رشد داشته و ضریب فزاینده نقدینگی نیز به محدوده 7.5 واحد رسیده است.پایه پولی از سه محل افزایش پیدا می‌کند؛ خالص بدهی دولت به بانک مرکزی، خالص بدهی شبکه بانکی به بانک مرکزی و خالص ذخایر خارجی بانک مرکزی.در حال حاضر با توجه به شرایط اقتصادی ناشی از تحریم‌ها امکان افزایش دخایر وجود ندارد و احتمالا ذخایر کاهش هم پیدا کرده، بنابراین دینی ترکمانی باورد دارد رشد چهار درصدی پایه پولی در این مدت یا از محل افزایش خالص بدهی دولت بوده است یا شبکه‌ی بانکی. از میان این دو نیز اولی احتمال بیشتری دارد که نشان‌دهنده‌ی ناتوانی دولت در پوشش کسری بودجه از محل فروش اوراق قرضه است.این درحالی است که همتی عنوان کرده از ابتدای سال‌جاری حدود 58 هزار میلیارد تومان اوراق دولت به فروش رسیده و این توانسته تاثیر مهمی در جلوگیری از پولی شدن کسری بودجه داشته باشد.به گفته این تحلیلگر اقتصادی کسری بودجه ساختاری دولت علت اصلی رشد نقدینگی و پایه پولی است که با افت درآمدهای نفتی تشدید می‌شود. او می‌گوید: این کسری بودجه ناشی از آن چیزی است که من با عنوان «تو در تویی نهادی» طرح کرده‌ام. دستگاه‌های بودجه‌خوار متعدد و بیش از اندازه موجب شکل گیری دولت پارادوکسیکال شده است. از سوئی بسیار بزرگ و از سوی دیگر کوچک هست. بر مبنای شاخص هزینه‌های مصرفی بسیار بزرگ و بر مبنای شاخص هزینه‌های عمرانی بسیار کوچک است. یعنی، توانایی انباشت و افزایش پایه تولید و مالیات را ندارد. در نتیجه دچار کسری بودجه بالا می‌شود. در شرایط افت درآمدهای نفتی مشکل حادتر می‌شود. در این شرایط حتی با فروش اوراق قرضه و راه‌اندازی بازار عملیات باز نیز امکان کنترل رشد نقدینگی تورم‌زا وجود ندارد.
صعود دوباره دلار؟
همتی طی ارائه گزارش، به تحولات نقدینگی، پایه پولی، مدیریت مناسب بدهی بانک‌ها به بانک‌مرکزی و نیز کنترل تحولات ارزی در مرداد ماه اشاره کرده و این موارد را منجر به فراهم آمدن زمینه‌های کنترل بیشتر تورم دانسته است.رئیس کل بانک مرکزی طوری با اطمینان از کنترل وضعیت ارز سخن می‌گوید که به سختی می‌توان باور کرد رشد و بازدهی بازار دلار از آغاز سال ۹۹ تاکنون به ۵۶ درصد رسیده و در همین مرداد ماهی که همتی از آن حرف می‌زند، با رشد 6.2 درصدی بیشترین بازدهی را میان بازارها داشته است.حالا هم در دو سال حدود هزار هزار میلیارد تومان به نقدینگی افزوده شده، از سوی دیگر کاهش نرخ رشد اقتصاد حجم اقتصاد را بیش از ۱۱ درصد کوچکتر کرده و انتظار می‌رود این نقدینگی بی‌سابقه در جایی تخلیه شود. یا تولید یا قیمت کالاها. گفته می‌شود نقدینگی برای دستیابی به بازدهی بیشتر، ابتدا وارد بازارهای سوددهی مانند سهام، ارز، طلا، مسکن و کالاهای بادوام مانند خودرو و لوازم خانگی می‌شود.دینی ترکمانی درباره تاثیر نقدینگی بر بازارها توضیح می‌دهد: نقدینگی بر بستر انباشت و تولید بسیار ضعیف یعنی تشدید فشارهای تورمی است. بنابراین انتظار افزایش نرخ دلار به بالای ۲۵ هزار تومان و به دنبال آن افزایش قیمت طلا وجود دارد. بازار مسکن فعلا دست کم در سال جاری ظرفیت افزایش قیمت رو ندارد. بازار سهام تحت تاثیر برآیند عرضه اوراق و دارایی‌های دیگر از جمله مستغلات با هدف پوشش کسری دولت است. طبیعتا هر چه این عرضه بیشتر باشد، با نرخ رشدی متفاوت از قبل افزایش خواهد یافت.
